Berlari ialah bentuk senaman yang paling popular, diraikan untuk faedah kardiovaskular, kecekapan pembakaran kalori dan peningkatan kesihatan mental. Walau bagaimanapun, seperti mana-mana aktiviti fizikal, berlari berlebihan boleh membawa kepada kesan berbahaya, termasuk kecederaan fizikal, keadaan kronik, dan juga penyakit serius.
Kesan berbahaya daripada berlari berlebihan
1. Kecederaan yang berlebihan
Larian yang berlebihan memberi tekanan berulang pada tulang, otot, dan tisu penghubung. Apabila badan tidak diberi masa yang mencukupi untuk pulih, mikrokoyak pada otot dan retakan kecil pada tulang terkumpul, yang membawa kepada kecederaan.
Kecederaan berlebihan yang biasa berlaku akibat berlari adalah:
- Patah tekanan: Keretakan kecil pada tulang yang menanggung berat seperti tibia atau metatarsal.
- Sindrom sakit patellofemoral: Sakit di sekitar tempurung lutut disebabkan oleh beban berlebihan atau pengesanan sendi yang tidak betul.
- Achilles tendinitis: Keradangan tendon Achilles akibat ketegangan berulang.
- Plantar fasciitis: Keradangan tisu di sepanjang bahagian bawah kaki.
Tanda-tanda masalah:
- Kesakitan yang berterusan di kawasan yang terjejas.
- Bengkak di sekitar sendi atau tendon.
- Sakit bertambah teruk dengan aktiviti dan bertambah baik dengan rehat.
Kajian menganggarkan bahawa kira-kira 40% pelari mengalami kecederaan berlebihan setiap tahun. Fraktur tekanan sahaja menyumbang 15-20% daripada semua kecederaan berlari.
2. Pembentukan semula jantung dan masalah jantung
Larian berlebihan jangka panjang, terutamanya pada intensiti tinggi, boleh membawa kepada perubahan struktur dalam jantung. Senaman daya tahan yang berpanjangan menyebabkan otot jantung menebal (hipertrofi) dan melebarkan ruang jantung, yang berpotensi membawa kepada aritmia atau parut (fibrosis miokardium).
Penyakit yang dikaitkan dengan berlari berlebihan:
- Fibrilasi atrium: Degupan jantung yang tidak teratur, biasa berlaku pada atlet ketahanan.
- Fibrosis miokardium: Pembentukan tisu parut di jantung akibat ketegangan yang berpanjangan.
- Kalsifikasi arteri koronari: Peningkatan pembentukan plak dalam arteri.
Tanda-tanda masalah:
- Palpitasi atau degupan jantung yang tidak teratur.
- Sesak nafas atau keletihan semasa melakukan aktiviti biasa.
- Ketidakselesaan dada atau pening.
Kajian menunjukkan bahawa pelari ketahanan sepanjang hayat mempunyai risiko fibrilasi atrium 10% lebih tinggi berbanding bukan atlet.
3. Ketidakseimbangan hormon
Berlari secara berlebihan, terutamanya tanpa nutrisi yang mencukupi, boleh mengganggu keseimbangan hormon seperti kortisol, testosteron, dan estrogen. Tekanan yang berpanjangan akibat latihan berlebihan membawa kepada paras kortisol yang tinggi, manakala paras testosteron dan estrogen menurun.
Penyakit dan keadaan yang dikaitkan dengan ketidakseimbangan hormon:
- Amenorea hipotalamus: Kehilangan haid pada wanita disebabkan oleh estrogen yang rendah.
- Testosteron rendah: Membawa kepada keletihan, kehilangan jisim otot, dan penurunan libido pada lelaki.
- Keletihan adrenal: Pengeluaran berlebihan kortisol yang kronik yang membawa kepada keletihan.
Tanda-tanda masalah:
- Kitaran haid tidak teratur atau tiada pada wanita.
- Penurunan tenaga, libido, atau jisim otot pada lelaki.
- Peningkatan keletihan dan kesukaran untuk pulih daripada latihan.
Kajian menunjukkan bahawa 50–60% pelari ketahanan wanita mengalami masalah haid, dan ramai atlet lelaki melaporkan paras testosteron berkurangan selepas latihan sengit yang berpanjangan.
4. Penindasan sistem imun
Berlari secara berlebihan, terutamanya dalam jarak jauh, melemahkan sistem imun kerana ia meningkatkan tahap kortisol dan mengurangkan aktiviti sel imun. Proses ini menjadikan pelari lebih mudah terdedah kepada jangkitan.
Penyakit yang dikaitkan dengan penindasan imun: Kerap selesema, selesema atau jangkitan saluran pernafasan atas.
Tanda-tanda masalah:
- Penyakit berulang, terutamanya selepas jangka panjang.
- Pemulihan berpanjangan daripada jangkitan.
Kajian mendedahkan bahawa atlet ketahanan adalah 4 kali lebih berkemungkinan mendapat jangkitan saluran pernafasan atas selepas sesi latihan atau acara yang berpanjangan seperti maraton.
Langkah-langkah pencegahan:
- Pastikan masa pemulihan yang mencukupi antara sesi latihan.
- Makan makanan seimbang yang kaya dengan antioksidan, vitamin C dan D, dan zink.
- Elakkan latihan berlebihan dengan mengikuti pelan latihan yang betul.
5. Kesan kesihatan mental: Ketagihan bersenam dan keletihan
Larian yang berlebihan boleh menyebabkan ketagihan bersenam, di mana individu itu berasa terpaksa berlari walaupun mengalami kecederaan atau keletihan. Latihan berlebihan juga boleh menyumbang kepada keletihan, menyebabkan keletihan mental dan kehilangan motivasi.
Tanda-tanda masalah:
- Rasa cemas atau jengkel apabila terlepas senaman.
- Berlari walaupun sakit atau cedera.
- Hilang keseronokan atau motivasi untuk bersenam.
Nasihat untuk berlari yang sihat
- Ikut peraturan 10%: Tingkatkan perbatuan tidak lebih daripada 10% seminggu untuk mengelakkan latihan berlebihan.
- Dengarkan badan anda: Rehat apabila anda berasa sakit, keletihan atau tanda-tanda penyakit.
- Pakai kasut yang betul: Gantikan kasut lari setiap 500-800 kilometer.
- Kereta api silang: Sertakan aktiviti berimpak rendah seperti berbasikal atau berenang untuk mengurangkan ketegangan pada otot berlari.
- Ambil kalori yang mencukupi, dengan penekanan pada protein, karbohidrat, dan lemak yang sihat, untuk menyokong pemulihan dan keseimbangan hormon.
Walaupun berlari adalah cara terbaik untuk kekal cergas, berlari berlebihan boleh membawa kesan kesihatan fizikal dan mental yang serius. Pelari perlu memahami risiko, memantau tanda amaran awal, dan mengambil langkah pencegahan untuk meminimumkan kesan berbahaya daripada larian.