Statin, juga dikenali sebagai perencat reduktase HMG-CoA, telah merevolusikan rawatan dan pencegahan penyakit kardiovaskular sejak ia diperkenalkan pada akhir 1980-an. Ubat-ubatan ini telah menjadi salah satu ubat yang paling banyak diberi preskripsi di seluruh dunia, dengan berjuta-juta orang bergantung padanya untuk menguruskan tahap kolesterol mereka dan mengurangkan risiko serangan jantung dan strok. Artikel ini akan menerangkan sepenuhnya cara statin berfungsi, faedahnya dan kesan sampingannya.
Apakah statin?
Statin ialah kelas ubat penurun lipid yang memainkan peranan penting dalam pengurusan dislipidemia dan pencegahan penyakit kardiovaskular. Ubat-ubatan ini adalah sebatian sintetik yang diperoleh daripada metabolit kulat, direka untuk meniru struktur HMG-CoA (3-hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme A), molekul utama dalam biosintesis kolesterol.
Penemuan statin boleh dikesan kembali pada awal 1970-an apabila ahli biokimia Jepun Akira Endo mengasingkan sebatian statin pertama, mevastatin, daripada kulat Penicillium citrinum. Kerja terobosan ini meletakkan asas untuk pembangunan ubat statin moden, dengan lovastatin menjadi statin pertama yang tersedia secara komersial pada tahun 1987.
Statin terutamanya ditetapkan untuk:
- Menurunkan paras kolesterol LDL
- Mengurangkan risiko kejadian kardiovaskular seperti serangan jantung dan strok
- Memperlahankan perkembangan aterosklerosis
- Menstabilkan plak aterosklerotik sedia ada
Keberkesanan mereka dalam bidang ini telah menjadikan statin sebagai asas kepada strategi pencegahan primer dan sekunder untuk penyakit kardiovaskular.
Bagaimana statin berfungsi
Mekanisme utama tindakan statin adalah menghalang enzim HMG-CoA reduktase, yang memangkinkan langkah pengehad kadar dalam biosintesis kolesterol dalam hati. Dengan menyekat enzim ini, statin secara berkesan mengurangkan pengeluaran kolesterol lipoprotein berketumpatan rendah (LDL), sering dirujuk sebagai kolesterol “jahat”. Proses ini boleh dibahagikan kepada beberapa langkah:
- Perencatan kompetitif: Statin bersaing dengan substrat semula jadi (HMG-CoA) untuk tapak aktif HMG-CoA reduktase. Persamaan strukturnya dengan HMG-CoA membolehkan mereka mengikat enzim, menghalangnya daripada menjalankan fungsi normalnya.
- Sintesis kolesterol dikurangkan: Dengan HMG-CoA reductase dihalang, hati menghasilkan kurang kolesterol.
- Penyelarasan reseptor LDL: Sebagai tindak balas kepada penurunan pengeluaran kolesterol, sel hati meningkatkan bilangan reseptor LDL pada permukaannya. Reseptor ini mengikat zarah LDL dalam aliran darah dan mengeluarkannya daripada peredaran.
- Penghasilan VLDL berkurangan: Hati juga mengurangkan pengeluaran lipoprotein berketumpatan sangat rendah (VLDL), yang merupakan prekursor kepada LDL.
Di luar kesan penurun lipid utamanya, ubat statin didapati mempunyai kesan pleiotropik, termasuk:
- Memperbaiki fungsi endothelial: Statin meningkatkan pengeluaran nitrik oksida, vasodilator yang meningkatkan aliran darah dan mengurangkan keradangan dalam saluran darah.
- Mengurangkan keradangan: Statin mengurangkan pengeluaran penanda keradangan seperti protein C-reaktif (CRP), yang berpotensi menstabilkan plak aterosklerotik.
- Menstabilkan plak aterosklerotik: Dengan mengurangkan keradangan dan mengubah suai komposisi plak, statin menjadikannya kurang berkemungkinan untuk pecah dan menyebabkan kejadian kardiovaskular akut.
- Mengurangkan tekanan oksidatif: Statin mempunyai sifat antioksidan yang membantu melindungi saluran darah daripada kerosakan yang disebabkan oleh radikal bebas.
- Menghalang pengagregatan platelet: Sesetengah statin telah ditunjukkan dapat mengurangkan kecenderungan platelet untuk membentuk bekuan, seterusnya mengurangkan risiko kejadian kardiovaskular.
Kesan pelbagai aspek ini menyumbang kepada manfaat kardiovaskular keseluruhan yang diperhatikan dalam pengguna statin, melangkaui apa yang dijangkakan daripada pengurangan kolesterol LDL sahaja.
Jenis statin dan ciri-cirinya
Beberapa statin kini boleh didapati di pasaran, masing-masing mempunyai ciri uniknya sendiri:
- Atorvastatin (Lipitor):
- Potensi tinggi
- Separuh hayat yang panjang (14 jam)
- Sebatian sintetik
- Terutamanya dimetabolismekan oleh CYP3A4
- Berkesan untuk mengurangkan kolesterol LDL sebanyak 50% atau lebih pada dos yang lebih tinggi
- Rosuvastatin (Krestor):
- Potensi tertinggi di kalangan statin
- Separuh hayat yang panjang (19 jam)
- Sebatian sintetik
- Metabolisme CYP450 minimum
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 63% pada dos maksimum
- Simvastatin (Zocor):
- Potensi sederhana
- Separuh hayat pendek (2-3 jam)
- Sebatian separa sintetik
- Dimetabolismekan oleh CYP3A4
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 47% pada dos tertinggi
- Pravastatin (Pravachol):
- Potensi yang lebih rendah
- Separuh hayat pendek (1-3 jam)
- Sebatian semula jadi
- Tidak dimetabolismekan dengan ketara oleh enzim CYP450
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 40% pada dos maksimum
- Fluvastatin (Lescol):
- Potensi yang lebih rendah
- Separuh hayat pendek (1-3 jam)
- Sebatian sintetik
- Terutamanya dimetabolismekan oleh CYP2C9
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 36% pada dos tertinggi
- Pitavastatin (Livalo):
- Potensi sederhana
- Separuh hayat yang panjang (12 jam)
- Sebatian sintetik
- Metabolisme CYP450 minimum
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 45% pada dos maksimum
- Lovastatin (Mevacor):
- Potensi yang lebih rendah
- Separuh hayat pendek (2-3 jam)
- Sebatian semula jadi
- Dimetabolismekan oleh CYP3A4
- Boleh mengurangkan kolesterol LDL sehingga 40% pada dos tertinggi
Statin ini berbeza-beza dalam potensi, separuh hayat, dan metabolisme, membolehkan penyedia penjagaan kesihatan menyesuaikan rawatan mengikut keperluan pesakit individu. Faktor-faktor seperti interaksi ubat, komorbiditi pesakit, dan pengurangan LDL yang dikehendaki dipertimbangkan apabila memilih statin yang paling sesuai untuk pesakit tertentu.
Keberkesanan dan faedah
Banyak ujian klinikal berskala besar telah menunjukkan keberkesanan statin dalam mengurangkan kejadian kardiovaskular dan kematian. Beberapa penemuan penting termasuk:
- Meta-analisis Kolaborasi Penguji Rawatan Kolesterol (CTT) (2010) mendapati bahawa bagi setiap pengurangan 1 mmol/L dalam kolesterol LDL, terdapat pengurangan sebanyak 22% dalam kejadian vaskular utama.
- Percubaan JUPITER (2008) menunjukkan bahawa rosuvastatin mengurangkan kejadian kejadian kardiovaskular utama sebanyak 44% pada individu yang mempunyai paras protein C-reaktif yang tinggi tetapi kolesterol LDL yang normal.
- Kajian 2016 yang diterbitkan dalam jurnal The Lancet menganggarkan bahawa statin menghalang kira-kira 80,000 serangan jantung dan strok setiap tahun di UK.
Di luar penggunaan utamanya dalam pencegahan penyakit kardiovaskular, statin telah menunjukkan potensi manfaat dalam bidang lain:
- Mengurangkan risiko demensia dan penurunan kognitif
- Memperbaiki hasil dalam jenis kanser tertentu
- Kesan anti-radang yang berpotensi dalam penyakit autoimun
Kesan sampingan dan kontroversi
Walaupun manfaatnya terbukti, statin telah tertakluk kepada kontroversi mengenai kesan sampingan dan preskripsi yang berlebihan. Kesan sampingan biasa termasuk:
- Sakit otot dan kelemahan. Statin boleh mengganggu pengeluaran tenaga sel otot dengan menjejaskan fungsi mitokondria. Ubat-ubatan ini boleh mengurangkan pengeluaran koenzim Q10, molekul penting untuk metabolisme tenaga selular. Dalam kes yang jarang berlaku, statin boleh mencetuskan tindak balas autoimun yang membawa kepada myopathy autoimun necrotizing.
- Peningkatan enzim hati. Statin boleh menyebabkan peningkatan ringan dalam enzim hati (transaminase) melalui kesan langsung pada sel hati. Ketinggian ini biasanya tanpa gejala dan boleh diterbalikkan apabila pemberhentian atau pengurangan dos.
- Peningkatan risiko diabetes jenis 2. Statin mungkin sedikit menjejaskan sensitiviti insulin dan mengurangkan rembesan insulin daripada sel beta pankreas. Ubat-ubatan ini mungkin juga mengganggu pengambilan glukosa dalam tisu periferi.
Kejadian kesan sampingan yang serius agak rendah. Sebagai contoh, risiko miopati akibat statin dianggarkan kira-kira 1 dalam 10,000 tahun pesakit. Walau bagaimanapun, penggunaan statin yang meluas bermakna walaupun kesan sampingan yang jarang berlaku boleh menjejaskan sebilangan besar individu.
Sesetengah penyelidik dan profesional kesihatan telah membangkitkan kebimbangan tentang kemungkinan preskripsi berlebihan statin, terutamanya untuk pencegahan utama dalam individu berisiko rendah. Perdebatan berpusat pada keseimbangan antara faedah penggunaan statin yang meluas dan potensi risiko dan kos yang berkaitan dengan merawat sebahagian besar penduduk.
Penyelidikan terkini dan hala tuju masa depan
Penyelidikan terkini mengenai ubat statin telah memberi tumpuan kepada beberapa bidang:
- Perubatan peribadi: Kajian genetik mengenal pasti faktor yang mempengaruhi tindak balas individu terhadap statin, yang berpotensi membenarkan pendekatan rawatan yang lebih disesuaikan.
- Terapi gabungan: Penyelidik sedang meneroka penggunaan statin dalam kombinasi dengan ubat yang lebih baru, seperti perencat PCSK9, untuk mencapai pengurangan yang lebih besar dalam kolesterol LDL.
- Petunjuk lanjutan: Kajian sedang menyiasat potensi manfaat statin dalam keadaan di luar penyakit kardiovaskular, termasuk kanser tertentu dan gangguan neurodegeneratif.
- Kesan jangka panjang: Penyelidikan berterusan sedang mengkaji kesan jangka panjang penggunaan statin, termasuk kesan berpotensi pada fungsi kognitif dan kematian keseluruhan.
- Formulasi novel: Penyelidik sedang membangunkan formulasi statin baharu, seperti versi keluaran lanjutan, untuk meningkatkan keberkesanan dan mengurangkan kesan sampingan.
Garis panduan dan cadangan
Masyarakat kardiovaskular utama sentiasa mengemas kini garis panduan mereka tentang penggunaan statin. Garis Panduan American College of Cardiology/American Heart Association (ACC/AHA) 2018 mengenai Pengurusan Kolesterol Darah mengesyorkan:
- Terapi statin untuk semua pesakit dengan penyakit kardiovaskular aterosklerotik klinikal (ASCVD)
- Terapi statin untuk pencegahan utama pada orang dewasa berumur 40-75 tahun dengan tahap kolesterol LDL ≥70 mg/dL dan risiko ASCVD 10 tahun ≥7.5%
- Pertimbangan terapi statin untuk pencegahan utama pada orang dewasa berumur 40-75 tahun dengan tahap kolesterol LDL ≥70 mg/dL dan risiko ASCVD 10 tahun sebanyak 5% hingga 7.5%
Garis panduan ini mencadangkan doktor harus melihat risiko keseluruhan masalah jantung seseorang, bukannya hanya bertujuan untuk menurunkan kolesterol kepada jumlah tertentu apabila memutuskan siapa yang harus mengambil statin.
Ringkasan
Statin sudah pasti memberi impak yang besar kepada kesihatan kardiovaskular di seluruh dunia. Keupayaan ubat-ubatan ini dalam mengurangkan tahap kolesterol LDL dan mencegah kejadian kardiovaskular telah menyelamatkan banyak nyawa dan meningkatkan kualiti hidup berjuta-juta orang. Walaupun kontroversi dan kebimbangan mengenai kesan sampingan berterusan, bukti yang menggalakkan menyokong penggunaan statin yang berterusan sebagai asas pencegahan dan rawatan penyakit kardiovaskular.
Memandangkan penyelidikan terus mendedahkan aplikasi baharu dan memperhalusi pemahaman kita tentang ubat-ubatan ini, kemungkinan statin akan kekal sebagai alat penting dalam memerangi penyakit kardiovaskular untuk tahun-tahun akan datang. Walau bagaimanapun, kewaspadaan dan penyelidikan berterusan adalah perlu untuk memastikan penggunaan yang optimum dan untuk menangani sebarang kebimbangan yang timbul. Masa depan terapi statin terletak pada pendekatan peribadi yang memaksimumkan faedah sambil meminimumkan risiko untuk setiap pesakit individu.
