Ketahui tentang kadar penapisan glomerular (GFR) dan keputusannya

Buah pinggang memainkan peranan penting dalam mengekalkan kesihatan keseluruhan badan dengan menapis sisa, toksin, dan cecair yang berlebihan daripada aliran darah. Salah satu langkah terpenting yang digunakan untuk menilai fungsi buah pinggang ialah kadar penapisan glomerular (Bahasa Inggeris: glomerular filtration rate; singkatan: GFR). GFR memberikan pandangan berharga tentang keberkesanan buah pinggang berfungsi, membantu mengesan dan memantau keadaan seperti penyakit buah pinggang kronik. Artikel ini menerangkan apa itu kadar penapisan glomerular, mengapa ia penting, bagaimana ia diukur, dan memberi anda nasihat tentang mengekalkan fungsi buah pinggang yang sihat.

Apakah kadar penapisan glomerular (GFR)?

Kadar penapisan glomerular (glomerular filtration rate; singkatan: GFR) ialah kadar di mana darah ditapis oleh unit penapisan kecil buah pinggang yang dipanggil glomeruli. Glomeruli ini bertindak sebagai penapis, mengeluarkan bahan buangan dan bahan berlebihan sambil mengekalkan komponen penting seperti protein dan sel darah merah. GFR dinyatakan dalam mililiter seminit setiap 1.73 meter persegi luas permukaan badan (mL/min/1.73m²). GFR yang sihat menunjukkan bahawa buah pinggang berfungsi secara optimum, manakala GFR yang tidak normal menunjukkan kemungkinan disfungsi buah pinggang.

Ketahui tentang kadar penapisan glomerular (GFR) dan keputusannya — Glomerulus dalam setiap nefron menapis darah toksin dan bahan buangan. Secara kolektif, glomeruli menapis kira-kira 180 liter plasma setiap hari. GFR ialah petunjuk kasar isipadu darah (mL) yang ditapis seminit (min) bagi setiap luas permukaan badan (1.73 m2) dalam semua nefron yang berfungsi.

Bagaimanakah kadar penapisan glomerular (GFR) diukur?

Kadar penapisan glomerular boleh dianggarkan menggunakan pengiraan khusus atau diukur secara langsung melalui ujian khusus. Berikut adalah kaedah utama:

Anggaran GFR (eGFR): Ini adalah kaedah yang paling biasa dan berdasarkan ujian darah yang mengukur tahap kreatinin – produk buangan metabolisme otot. Pengiraan eGFR mengambil kira faktor seperti umur, jantina, etnik dan saiz badan. Formula biasa yang digunakan termasuk persamaan CKD-EPI.
GFR Terukur (mGFR): Kaedah ini dilakukan dengan menyuntik bahan penanda khas (cth, inulin atau radioisotop) ke dalam aliran darah dan memantau seberapa cepat ia dibersihkan oleh buah pinggang. Walaupun lebih tepat, kaedah ini kurang biasa digunakan kerana kerumitan dan kosnya.
Ujian Cystatin C: Sebagai bahan penanda alternatif untuk fungsi buah pinggang, tahap cystatin C dalam darah boleh memberikan maklumat tambahan untuk memperhalusi anggaran GFR, terutamanya dalam kes di mana tahap kreatinin mungkin dipengaruhi oleh faktor seperti jisim otot.

Bagaimanakah ujian untuk kadar penapisan glomerular dilakukan dan disediakan?

Ujian GFR biasanya dilakukan sebagai sebahagian daripada ujian darah, dan dalam beberapa kes, ujian air kencing juga mungkin diperlukan. Berikut ialah cara ujian GFR dilakukan dan disediakan untuk:

Ujian darah: Pengukuran GFR yang paling biasa dilakukan dengan pengambilan darah mudah untuk mengukur tahap kreatinin serum. Sampel darah dianalisis dalam makmal, dan GFR dikira menggunakan formula yang ditetapkan.
Ujian air kencing: Dalam kes tertentu, pengumpulan air kencing 24 jam mungkin diperlukan untuk mengukur kelegaan kreatinin secara langsung, memberikan pandangan tambahan tentang fungsi buah pinggang.

Persediaan untuk ujian GFR:

Anda mungkin diminta untuk mengelakkan makanan atau ubat tertentu yang boleh menjejaskan tahap kreatinin.
Minum air secukupnya sebelum ujian, tetapi elakkan pengambilan air yang berlebihan kerana ia boleh mengubah keputusan buat sementara waktu.
Maklumkan kepada doktor tentang sebarang makanan tambahan atau ubat yang anda ambil.

Mengapa ujian GFR dilakukan?

Ujian GFR dilakukan untuk:

Kesan penyakit buah pinggang awal: Ujian GFR membantu mengenal pasti disfungsi buah pinggang walaupun sebelum gejala muncul.
Pantau kesihatan buah pinggang: Bagi individu yang mempunyai keadaan seperti diabetes atau hipertensi, ujian GFR yang kerap adalah penting untuk memantau kemungkinan kerosakan buah pinggang.
Panduan keputusan rawatan: Nilai GFR membantu doktor menentukan tahap keterukan penyakit buah pinggang dan merancang intervensi yang sesuai.
Nilaikan kesan ubat: Sesetengah ubat boleh menjejaskan fungsi buah pinggang, dan ujian GFR membantu menilai kesannya.
Menilai fungsi buah pinggang dalam calon pemindahan: Ujian GFR memastikan buah pinggang penderma dan penerima berfungsi dengan baik.

Tahap GFR normal dan tidak normal

Nilai GFR berbeza-beza bergantung pada umur, jantina dan faktor lain. Di bawah adalah paras GFR yang normal dan tidak normal.

GFR Normal: Sekitar 90–120 mL/min/1.73m² pada orang dewasa yang sihat. GFR secara semula jadi menurun dengan usia, biasanya menurun sebanyak 1 mL/min/1.73m² setahun selepas umur 40 tahun.
GFR rendah: Nilai di bawah 60 mL/min/1.73m² menunjukkan fungsi buah pinggang terjejas dan mungkin menandakan penyakit buah pinggang kronik. Nilai berterusan di bawah ambang ini selama tiga bulan atau lebih lama mengesahkan diagnosis penyakit buah pinggang kronik.
GFR Tinggi: Walaupun kurang biasa, nilai GFR yang luar biasa tinggi boleh menunjukkan keadaan seperti hiperfiltrasi, sering dikaitkan dengan diabetes awal atau pengambilan protein yang tinggi.

Apakah maksud keputusan ujian yang tidak normal?

Keputusan GFR yang tidak normal boleh menunjukkan pelbagai masalah kesihatan:

GFR rendah (di bawah 90 mL/min/1.73m²):

Pengurangan ringan fungsi buah pinggang (GFR 60–89): Pengurangan ini mungkin berlaku dengan penuaan atau akibat kerosakan buah pinggang yang ringan.
Pengurangan fungsi buah pinggang yang sederhana hingga teruk (GFR 30–59): Menunjukkan kerosakan buah pinggang yang lebih ketara dan sering dikaitkan dengan gejala seperti bengkak, keletihan dan tekanan darah tinggi.
Kegagalan buah pinggang (GFR <15): Tahap ini memerlukan perhatian perubatan segera, selalunya memerlukan dialisis atau pemindahan buah pinggang.

GFR tinggi (melebihi 120 mL/min/1.73m²):

GFR yang tinggi mungkin mencadangkan hiperfiltrasi, keadaan di mana buah pinggang bekerja lebih keras daripada biasa. Keadaan ini boleh berlaku pada diabetes awal, kehamilan, atau dengan diet protein tinggi. Penapisan hiper yang berpanjangan boleh menyebabkan kerosakan buah pinggang dari masa ke masa.

Keputusan yang tidak normal juga mungkin menggambarkan keadaan sementara seperti dehidrasi, jangkitan atau penggunaan ubat baru-baru ini. Adalah penting untuk mentafsir keputusan ini dalam konteks kesihatan keseluruhan dan penemuan diagnostik lain.

Faktor yang mempengaruhi GFR

Beberapa faktor boleh mempengaruhi tahap GFR:

Penuaan: Penurunan semula jadi dalam GFR berlaku sebagai sebahagian daripada proses penuaan.
Keadaan perubatan: Penyakit seperti diabetes, hipertensi, dan glomerulonefritis boleh menjejaskan GFR secara negatif.
Ubat dan toksin: Ubat tertentu (cth, ubat anti-radang nonsteroid) dan toksin persekitaran boleh menjejaskan fungsi buah pinggang.
Tahap penghidratan: Dehidrasi boleh menurunkan GFR buat sementara waktu, manakala terlalu banyak air boleh meningkatkannya.

Memperbaiki dan mengekalkan kadar penapisan glomerular yang sihat

Walaupun beberapa faktor yang mempengaruhi GFR tidak terkawal, banyak pelarasan gaya hidup boleh menyokong kesihatan buah pinggang:

Minum air yang mencukupi: Minum air yang mencukupi membantu buah pinggang menapis sisa dengan cekap.
Makan diet seimbang: Fokus pada makanan rendah natrium, gula tambahan dan lemak tidak sihat. Makan buah-buahan, sayur-sayuran, dan bijirin penuh.
Kawal tekanan darah dan gula darah: Menguruskan keadaan ini mengurangkan risiko kerosakan buah pinggang.
Bersenam dengan kerap: Aktiviti fizikal menggalakkan kesihatan keseluruhan dan mengurangkan risiko penyakit buah pinggang.
Elakkan merokok tembakau dan penggunaan alkohol yang berlebihan: Kedua-dua tindakan boleh menjejaskan fungsi buah pinggang dari semasa ke semasa.
Pantau ubat-ubatan: Rujuk pakar penjagaan kesihatan tentang ubat-ubatan yang boleh memberi kesan kepada kesihatan buah pinggang.

Soalan lazim tentang kadar penapisan glomerular (GFR)

Apakah maksud keputusan abnormal?

Paras di bawah 60 mL/min/1.73 m² selama 3 bulan atau lebih adalah tanda penyakit buah pinggang kronik. GFR yang lebih rendah daripada 15 mL/min/1.73 m2 adalah tanda kegagalan buah pinggang dan memerlukan perhatian perubatan segera.

GFR yang lebih rendah daripada biasa mungkin menunjukkan:

Terlalu sedikit aliran darah ke buah pinggang
Kehilangan cecair badan (dehydration)
Penyakit jantung atau penyakit hati yang membawa kepada perubahan sistem peredaran darah yang menjejaskan buah pinggang
Kerosakan pada unit penapisan buah pinggang
Kerosakan pada tubul atau tisu lain buah pinggang
Halangan atau penyumbatan pundi kencing atau bahagian lain sistem saluran kencing

Apakah perasaan ujian GFR?

Apabila jarum dimasukkan untuk mengeluarkan darah, sesetengah orang berasa sakit yang sederhana. Yang lain hanya rasa tusukan atau pedih. Selepas itu, mungkin terdapat sedikit lebam, yang akan hilang tidak lama lagi.

Apakah simptom GFR yang rendah?

Gejala kadar penapisan glomerular yang rendah termasuk keletihan, bengkak, perubahan dalam kencing, dan tekanan darah tinggi. Walau bagaimanapun, peringkat awal GFR rendah selalunya tidak menunjukkan gejala.

Bolehkah kadar penapisan glomerular bertambah baik dengan perubahan gaya hidup?

Ya, mengamalkan gaya hidup sihat, mengurus penyakit asas dan mengelakkan bahan berbahaya boleh membantu melambatkan penurunan dan, dalam beberapa kes, meningkatkan GFR.

Berapa kerapkah kadar penapisan glomerular perlu diuji?

Bagi individu yang berisiko menghidap penyakit buah pinggang, kekerapan ujian bergantung pada cadangan doktor mereka, selalunya dari setiap tahun hingga pemantauan yang lebih kerap.