Gambaran keseluruhan
Apakah parut?
Parut terbentuk sebagai sebahagian daripada proses penyembuhan selepas kulit anda dipotong atau rosak. Kulit membaiki dirinya sendiri dengan menumbuhkan tisu baru untuk menarik bersama luka dan mengisi sebarang celah yang disebabkan oleh kecederaan. Tisu parut dibuat terutamanya daripada protein yang dipanggil kolagen.
Parut berkembang dalam semua bentuk dan saiz. Sesetengah parut adalah besar dan menyakitkan, manakala sesetengahnya hampir tidak kelihatan. Orang yang berkulit gelap (terutama orang yang mempunyai warisan Afrika, Asia atau Hispanik), serta individu berambut merah, lebih berkemungkinan mendapat parut keloid. Keloid ialah parut timbul yang tumbuh dan meluas di luar kawasan yang cedera. Bergantung pada saiz, jenis dan lokasinya, parut anda mungkin kelihatan tidak sedap dipandang malah mungkin menyukarkan pergerakan.
Tidak semua parut memerlukan rawatan, dan banyak yang pudar dari masa ke masa. Jika parut mengganggu anda atau menyebabkan kesakitan, rawatan boleh membantu.
Seberapa biasa parut?
Hampir semua orang mengalami beberapa jenis parut, sama ada akibat kemalangan, prosedur pembedahan, jerawat atau penyakit seperti cacar air (varicella). Parut menjejaskan semua peringkat umur dan jantina.
Gejala dan Punca
Apakah tanda-tanda parut?
Apabila parut mula-mula timbul pada kulit yang lebih cerah, ia biasanya berwarna merah jambu atau merah. Lama kelamaan, warna merah jambu pudar, dan parut menjadi sedikit lebih gelap atau lebih cerah daripada warna kulit. Pada orang yang mempunyai kulit gelap, parut sering muncul sebagai bintik gelap. Kadang-kadang parut gatal, dan ia mungkin menyakitkan atau lembut.
Kemunculan parut bergantung kepada beberapa faktor, termasuk:
- Kecederaan atau kejadian yang menyebabkan parut, seperti pembedahan, luka bakar atau jerawat yang teruk.
- Saiz, keterukan dan lokasi luka.
- Rawatan yang anda terima untuk luka, seperti jahitan atau pembalut.
- Umur, gen, etnik dan kesihatan keseluruhan anda.
Apakah jenis parut?
Parut boleh tumbuh di mana-mana pada kulit. Terdapat beberapa jenis parut, antaranya:
- Kontraktur: Selalunya berkembang selepas terbakar, parut contracture menyebabkan kulit menjadi tegang (berkontrak). Parut ini boleh menyukarkan pergerakan, terutamanya apabila parut masuk ke dalam otot dan saraf atau berlaku pada sendi.
- Tertekan (atropik): Parut tenggelam ini selalunya berpunca daripada cacar air atau jerawat. Ia kelihatan seperti lubang bulat atau lekukan kecil pada kulit. Juga dipanggil parut pemetik ais, ia paling kerap berkembang di muka. Parut jerawat mungkin menjadi lebih ketara apabila usia meningkat kerana kulit kehilangan kolagen dan keanjalan dari semasa ke semasa.
- Flat: Walaupun ia mungkin timbul sedikit pada mulanya, parut jenis ini menjadi rata apabila ia sembuh. Parut rata selalunya berwarna merah jambu atau merah. Lama kelamaan, ia mungkin menjadi sedikit lebih cerah atau lebih gelap daripada kulit di sekelilingnya.
- Keloid: Parut ini timbul di atas permukaan kulit dan merebak ke luar kawasan yang cedera. Tisu parut yang terlalu besar boleh menjadi besar dan boleh menjejaskan pergerakan.
- Dibangkitkan (hipertropik): Anda boleh merasakan parut hipertrofik apabila anda menyentuhnya dengan jari anda. Parut yang timbul ini mungkin semakin mengecil dari semasa ke semasa, tetapi ia tidak pernah benar-benar hilang. Tidak seperti keloid, ia tidak tumbuh atau merebak di luar kawasan yang cedera.
- Tanda regangan: Apabila kulit mengembang atau mengecut dengan cepat, tisu penghubung di bawah kulit boleh rosak. Stretch mark selalunya timbul semasa mengandung, baligh atau selepas berat badan bertambah atau turun. Ia biasanya muncul pada payudara, perut, paha dan lengan atas.
Tisu parut juga boleh terkumpul di dalam badan. Tisu parut dalaman boleh disebabkan oleh pembedahan (seperti lekatan perut) dan beberapa keadaan kesihatan, seperti sindrom Asherman dan penyakit Peyronie. Penyakit autoimun seperti scleroderma mencipta perubahan kulit yang menyerupai parut akibat keradangan pada kulit.
Apa yang menyebabkan parut?
Parut adalah sebahagian daripada proses penyembuhan badan. Sebagai sebahagian daripada sistem imun anda, kulit anda adalah penghalang untuk melindungi anda daripada kuman dan bahan berbahaya yang lain. Apabila kulit cedera, badan mencipta tisu baru yang diperbuat daripada kolagen untuk membantu menutup semula dirinya.
Kolagen memainkan banyak peranan penting di seluruh badan anda, termasuk menggebukan kulit anda dan membantu rawan anda melindungi sendi anda. Apabila parut berkembang, gentian kolagen membaiki kulit yang rosak dan menutup mana-mana kawasan terbuka. Tisu baru melindungi anda daripada jangkitan.
Diagnosis dan Ujian
Bagaimanakah parut didiagnosis?
Anda boleh mendiagnosis sendiri kebanyakan parut dengan mudah dengan memerhatikan kawasan kulit yang telah sembuh daripada kecederaan. Parut selalunya kelihatan lebih gelap, lebih cerah atau lebih merah jambu daripada kulit sekeliling.
Pembekal penjagaan kesihatan anda akan melakukan pemeriksaan fizikal untuk menilai parut yang menyebabkan masalah. Pembekal anda akan melihat saiz, tekstur dan warna parut untuk menentukan jenisnya. Rawatan berbeza-beza bergantung pada jenis parut, lokasinya, puncanya dan berapa lama anda mengalaminya.
Pengurusan dan Rawatan
Bolehkah parut dirawat?
Beberapa rawatan boleh menjadikan parut lebih kecil atau kurang ketara. Penyedia penjagaan kesihatan anda mungkin mengesyorkan satu rawatan atau kombinasi. Rawatan parut bergantung kepada beberapa faktor, termasuk:
- Jenis, saiz dan lokasi parut.
- Sama ada parut itu menyebabkan anda sakit atau menjejaskan keupayaan anda untuk bergerak.
- Umur anda dan usia parut.
Apakah rawatan untuk parut?
Rawatan boleh mengurangkan saiz atau penampilan parut, tetapi parut tidak akan hilang sepenuhnya. Sesetengah rawatan menghalang parut daripada terbentuk apabila luka sembuh. Rawatan parut termasuk:
- Dermabrasion: Rawatan parut jerawat yang biasa, dermabrasion menghilangkan lapisan atas kulit dengan “mengempelas” kulit dengan lembut. Prosedur ini melembutkan dan melicinkan kulit dan boleh memperbaiki penampilan parut.
- Suntikan: Penyedia penjagaan kesihatan anda menyuntik ubat terus ke dalam parut, menjadikannya lebih kecil dan rata. Suntikan kortikosteroid boleh mengurangkan saiz parut keloid. Penyedia penjagaan kesihatan anda mungkin menyuntik ubat yang merawat kanser, seperti bleomycin (Bleo 15k™) dan fluorouracil (Adrucil® atau 5-FU), untuk meratakan parut dan mengurangkan kegatalan dan kesakitan.
- Rawatan laser: Beberapa jenis rawatan laser dan cahaya boleh menyebabkan parut (termasuk parut jerawat) kurang ketara. Rawatan laser menggunakan panjang gelombang cahaya tertentu untuk menyebabkan tindakan tertentu pada kulit. Rasuk V ialah laser pewarna berdenyut pada 595 nm (nanometer) yang menyasarkan saluran darah kecil dalam kulit. Kadang-kadang parut kekal merah jambu atau merah kerana saluran darah baru yang berkembang untuk menyembuhkan luka tidak pernah surut setelah kerja mereka selesai. Laser ini boleh membakar saluran kecil dari dalam ke luar untuk menghilangkannya dari parut dan membolehkan warna merah jambu atau merah pudar. Tindakan ini juga boleh membantu meratakan parut jika terlalu tebal atau menebal jika terlalu nipis. Laser lain (seperti laser Fraxel) boleh mengewapkan lajur kecil tisu dalam parut untuk memecahkan gentian kolagen dan membolehkan parut itu membentuk semula dan menjadi lebih fleksibel. Rawatan juga boleh membantu dengan kesakitan, kegatalan dan kepekaan. Rawatan laser boleh menyebabkan hiperpigmentasi (kegelapan kulit) atau hipopigmentasi (pencerahan kulit) pada orang yang mempunyai kulit gelap. Bercakap dengan pembekal penjagaan kesihatan anda tentang kesan sampingan sebelum memulakan rawatan.
- Terapi tekanan: Pembalut elastik, pembalut atau stok memberi tekanan pada luka semasa proses penyembuhan. Tekanan menghalang parut daripada membentuk atau mengurangkan saiznya. Terapi urut juga boleh membantu memecahkan tisu parut dan membolehkannya diubah suai.
- Pembedahan penyemakan parut: Pelbagai prosedur pembedahan boleh menghilangkan parut, memperbaiki penampilannya atau memindahkan kulit dari kawasan lain (cantuman kulit). Ini adalah pertukaran satu jenis parut untuk parut yang berbeza, lebih baik.
- Krim dan salap topikal: Sapukan salap silikon pada parut boleh menjadikannya lebih kecil atau menghalangnya daripada terbentuk. Atau pembekal penjagaan kesihatan anda mungkin mengesyorkan menggunakan krim kortikosteroid atau kepingan gel silikon ke kawasan tersebut. Jika anda mempunyai kulit gelap, tanya pembekal anda tentang menggunakan krim pencerah kulit dengan hidrokuinon untuk memudarkan parut.
Pencegahan
Bolehkah saya mengelakkan parut?
Walaupun anda tidak boleh selalu menghalang kecederaan yang menyebabkan parut, anda boleh mengurangkan risiko parut terbentuk selepas kecederaan. Jika parut berkembang, penjagaan yang teliti boleh menjadikan parut kurang ketara.
Untuk mengurangkan risiko parut, anda harus:
- Lihat pembekal penjagaan kesihatan anda: Jika anda mempunyai luka yang mungkin meninggalkan parut, lawati pembekal anda untuk pemeriksaan. Anda mungkin memerlukan jahitan atau pembalut khas untuk memegang kulit bersama semasa ia sembuh. Jahitan boleh mengurangkan parut. Pastikan anda mengikut arahan pembekal anda semasa menjaga jahitan. Bergantung pada jenis dan lokasi luka, anda mungkin memerlukan antibiotik oral atau topikal untuk mencegah jangkitan.
- Bersihkan luka: Basuh kawasan tersebut dengan sabun dan air. Bersihkan sebarang kotoran atau darah kering, dan sapukan pembalut pada luka untuk mengelakkan kuman keluar. Pastikan anda menukar pembalut dengan kerap apabila luka sembuh.
- Pastikan luka lembap: Sapukan jeli petroleum atau pad melecur lembap akan mengelakkan luka daripada menjadi terlalu kering dan membentuk kudis. Kudis boleh memburukkan parut.
- Lindungi dari matahari: Tutup parut atau gunakan pelindung matahari untuk melindunginya. Pendedahan matahari boleh menjadikan parut lebih gelap. Pendedahan berulang meningkatkan risiko mendapat kanser kulit.
- Teruskan pemakanan anda: Mempunyai tahap vitamin D atau C yang rendah dalam sistem anda boleh memburukkan lagi parut dan anda memerlukan protein berkualiti tinggi yang mencukupi dalam diet anda untuk membantu kulit anda membuat apa yang diperlukan untuk sembuh.
Tinjauan / Prognosis
Adakah parut pudar, mengecut atau menjadi kurang ketara dari semasa ke semasa?
Kebanyakan parut pudar dari semasa ke semasa dan tidak menyebabkan masalah kesihatan jangka panjang. Bagaimana parut berubah bergantung pada lokasi, saiz dan jenisnya. Parut mungkin pudar sehingga anda hampir tidak dapat melihatnya, tetapi ia tidak pernah hilang sepenuhnya.
Sesetengah parut menyebabkan masalah beberapa bulan atau tahun kemudian. Apabila hujung saraf tumbuh semula, parut mungkin menjadi sakit atau gatal. Kanser kulit boleh berkembang dalam parut, terutamanya dalam parut terbakar. Untuk mengelakkan kanser kulit, pakai pelindung matahari atau tutup parut anda.
Tinggal bersama
Bilakah saya harus berjumpa pembekal penjagaan kesihatan saya tentang parut?
Jika penampilan parut mengganggu anda, berbincang dengan pembekal anda tentang prosedur yang boleh menjadikannya kurang ketara. Juga berjumpa pembekal anda jika parut berubah atau menyakitkan, lembut, gatal atau dijangkiti. Dan jika anda melihat tahi lalat, jeragat atau pertumbuhan pada atau berhampiran parut, hubungi pembekal anda dengan segera. Ini mungkin tanda kanser kulit, yang boleh tumbuh dalam parut.
Jika anda pernah mengalami parut keloid, anda berkemungkinan besar akan mengalami parut yang lain. Bercakap dengan pembekal anda sebelum mendapatkan tindikan, tatu atau pembedahan elektif (seperti pembedahan kosmetik). Pembekal anda akan mengesyorkan langkah berjaga-jaga (seperti memakai pakaian bertekanan) jika kulit mula menebal dan bertukar menjadi keloid.
Nota daripada Klinik Cleveland
Lihat pembekal penjagaan kesihatan anda jika anda tidak berpuas hati dengan rupa parut. Anda mungkin tidak perlu hidup dengan parut yang mengganggu anda. Beberapa rawatan berkesan boleh membuat parut lebih rata atau kurang ketara. Selepas rawatan, anda mungkin tidak menyedari parut sama sekali. Jika parut menyebabkan ketidakselesaan atau menyukarkan anda untuk bergerak, hubungi pembekal penjagaan kesihatan anda. Rawatan boleh meningkatkan pergerakan dan melegakan kesakitan. Sentiasa melindungi parut dari matahari untuk mengurangkan risiko kanser kulit.
